Jaskinia Ciemna (Ojcowska) zaliczana jest do najcenniejszych stanowisk archeologicznych w Polsce. Jaskinia jest uważana za największą pod względem wielkości komory na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Należy do najważniejszych stanowisk środkowej epoki kamienia w Polsce. Archeolodzy odkryli na jej terenie paliczki – kości dłoni neandertalskiego dziecka, które zostały datowane na około 115 tys. lat. Stały się one jednocześnie najstarszymi znanymi szczątkami ludzkimi na terenie dzisiejszej Polski. Jaskinia znajduje się na wysokości ok. 65 m nad dnem Doliny Prądnika, składa się z jednej olbrzymiej komory, która u końca zwęża się i przechodzi w tzw. tunel. Dno jaskini jest wyścielone warstwą osadów, miejscami dochodzącymi do 8 metrów. W środkowej część komory występują stalagmity, których wysokość wynosi 1 metr. Strop jest pokryty licznymi stalaktytami rurkowymi. Charakterystyczne dla tego obiektu kotły wirowe w stropie osiągają średnicę 4 metrów.
W jaskini zaobserwowano siedem taksonów nietoperzy, bezkręgowce, a także trzynaście taksonów pajęczaków. Temperatura powietrza wynosi 7–8 °C.
Grota Łokietka jest z pewnością jego „perłą” pośród atrakcji turystycznych Ojcowskiego Parku Narodowego. Z jaskinią wiąże się legenda o Władysławie Łokietku, który schronił się w niej na okres około 6 tygodni po ucieczce z Krakowa przed wojskami czeskiego króla Wacława II. Życie uratował mu pająk, który zasłonił otwór jaskini pajęczyną, wprowadzając w błąd pościg. Pamiątką po tym wydarzeniu są nazwy jaskini oraz poszczególnych jej komór, a także brama w kształcie pajęczej sieci, zamykająca wejście.
Do wejścia prowadzi wąska szczelina skalna o długości 20 metrów (pozostałość korytarza, którego strop zawalił się). Korytarz zwany Głównym prowadzi do Sali Rycerskiej o wymiarach 25 × 10 metrów, z którego wychodzą dwa korytarze: schodami w dół do tak zwanej Sypialni oraz tak zwanej Kuchni, sali znajdującej się blisko powierzchni ziemi. Sypialnia jest największą salą jaskini o wymiarach 20 × 30 metrów. Szata naciekowa Jaskini Łokietka jest uboga, zachowała się tylko w niedostępnych miejscach. Łączna długość korytarzy i komór wynosi około 270 metrów, temperatura wynosi 7–8 °C.
Jaskinia ta była znana od dawna. Pierwsze wzmianki pochodzą z końca XVII wieku, gdy nosiła nazwę Spelunca Regia (Jaskinia Królewska). Od końca XVIII wieku stanowiła atrakcję turystyczną, zwiedzano ją, wraz z sąsiednią Jaskinią Ciemną, w czasie odwiedzin popularnego wówczas Ojcowa. W 1927 uznana za zabytek. Jaskinia Łokietka przystosowana jest do obsługi masowego ruchu turystycznego. Istnieją ułatwienia w postaci drewnianych schodów, oświetlenia elektrycznego. Rocznie zwiedza ją ponad 90 tysięcy osób.
